ارز دیجیتال چیست ؟ در ساده ترین تعریف باید گفت که ارز دیجیتال یا همان کریپتوکارنسی (Cryptocurrency) نوعی پول دیجیتال یا مجازی است که به عنوان ابزاری برای انجام مبادلات، طراحی شده است.
برای ایمن‌سازی و تأیید معاملات و همچنین کنترل روند ایجاد واحدهای جدید یک ارز دیجیتال خاص، از روش رمزنگاری استفاده میشود. اساساً، ارزهای دیجیتال ورودی‌های محدود شده در یک پایگاه داده هستند که هیچ کس قادر به تغییر آنها نیست مگر اینکه شرایط خاصی برآورده شود.
تاریخچه پیدایش ارز دیجیتال
در دوران رونق فناوری در دهه ۹۰، تلاش‌های بسیاری برای ایجاد ارز دیجیتال صورت گرفت که طی آن، سیستم‌هایی مانند فلوز (Flooz)، بینز (Beenz) و دیجی کش (DigiCash) در بازار ظاهر شدند اما تمام آنها نهایتاً با شکست مواجه شدند. شکست این سیستم‌ها دلایل بسیار زیادی داشت از جمله کلاهبرداری، مشکلات مالی و حتی بروز اختلاف میان کارمندان و کارفرمایان.
نکته قابل توجه اینجاست که تمام این سیستم‌ها از یک رویکرد واحد و آن هم بکارگیری طرف ثالث مورد اعتماد (Trusted Third Party) بهره می‌بردند؛ به این معنی که برخی شرکت‌ها، تراکنش‌های آنها را تأیید و تسهیل می‌کردند. اما با توجه به عدم موفقیت شرکت‌های یاد شده، برای مدت زمان طولانی، تصور می‌شد که ایجاد یک سیستم پول دیجیتالی ایده‌ای غیر عملی است.
پس از آن و در سال ۲۰۰۸، یک برنامه‌نویس ناشناس با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto)، بیت کوین (Bitcoin) را به عنوان اولین ارز دیجیتال دنیا معرفی کرد. ساتوشی بیت کوین را به عنوان یک «سیستم پول الکترونیکی همتا به همتا» (peer-to-peer) توصیف کرد. گفتنی است این سیستم، کاملاً غیرمتمرکز است، بطوریکه یک سرور مرکزی ندارد. این مفهوم شباهت زیادی به شبکه‌های همتا به همتا برای اشتراک فایل دارد.
مشکل “دوبار خرج کردن” یا “دابل اسپندینگ” (double-spending)، یکی از مهمترین مسائلی است که هر شبکه پرداختی باید آن را برطرف کند. این یک روش کلاهبرداری است که طی آن، یک میزان پول مشخص، دوبار خرج میشود.
راه حل سنتی برای مقابله با این مشکل، استفاده از یک طرف ثالث قابل اعتماد یعنی یک سرور مرکزی است که از مدارک مربوط به موجودی و کلیه تراکنشات نگهداری کند. با این حال، این روش همیشه مستلزم وجود یک فرد مسئول است که کنترل دارایی‌ها و همچنین کلیه اطلاعات شخصی شما را در اختیار داشته باشد. در یک شبکه غیرمتمرکز مانند بیت کوین، هر یک از شرکت‌کنندگان باید این کار را به صورت جداگانه انجام بدهند. این کار از طریق زنجیره بلوکی یا همان بلاکچین (Blockchain) انجام میشود.
بلاکچین عبارت است از یک دفترکل عمومی از کلیه تراکنشاتی که تاکنون در شبکه انجام شده است. لازم به ذکر است که کلیه تراکنشات موجود در شبکه، در دسترس عموم قرار دارد بنابراین، همه افراد در شبکه می‌توانند تراز هر حساب را مشاهده کنند.
هر تراکنش یک پرونده شامل کلیدهای عمومی فرستنده و گیرنده (آدرس کیف پول) و میزان ارزهای منتقل شده است. همچنین هر تراکنش باید با کلید خصوصی فرستنده، امضاء شود. گفتنی است همه این فرآیندها بصورت رمزنگاری انجام میشود. سرانجام، تراکنش در شبکه منتشر میشود اما ابتدا باید تأیید شود. در یک شبکه رمزنگاری شده، فقط ماینرها از طریق حل معادلات پیچیده ریاضی، قادر به تایید تراکنشات هستند. آنها تراکنشات مورد تایید را علامت‌گذاری کرده و در شبکه منتشر می‌کنند و در نهایت هر گره از شبکه، تراکنشات تایید شده را به پایگاه داده خود اضافه می‌کند.
هر تراکنش پس از تأیید، غیر قابل تغییر و برگشت‌ناپذیر میشود . قابل ذکر است که ماینرها به ازای تایید هر تراکنش، کارمزد معاملاتی به اضافه پاداش، دریافت می‌کنند.
اساساً، یک شبکه رمزنگاری شده، بر اساس اجماع مطلق کلیه اعضاء در رابطه با قانونی بودن ترازها و تراکنشات عمل می‌کند. این بدین معناست که اگر کلیه گره‌های شبکه، در رابطه با یک تراز یا تراکنش، اختلاف‌نظر داشته باشند، عملکرد سیستم مختل میشود.
با این حال، بسیاری از قوانین از پیش تعیین شده و برنامه‌ریزی شده در شبکه وجود دارند که از وقوع این امر جلوگیری می‌کنند. گفتنی است که این فرآیند اجماع با استفاده از یک روش رمزنگاری قوی، تضمین میشود، به همین دلیل به ارزهای دیجیتال، ارزهای رمزنگاری شده یا کریپتوکارنسی نیز گفته میشود. این امر، در کنار عوامل ذکر شده، باعث میشود رویکرد طرف ثالث و اعتماد کورکورانه به عنوان مفاهیمی کاملاً زائد شناخته شوند.
با ارزهای دیجیتال چه کارهایی متوان انجام داد؟
۱٫ خرید کالا و خدمات
در گذشته، پیدا کردن تجار و افرادی که ارزهای دیجیتال را قبول کنند، بسیار دشوار یا حتی غیرممکن بود. اما این روزها، اوضاع کاملاً تغییر کرده است. تجار زیادی، از خرده‌فروشان گسترده آنلاین مانند اوراستاک (Overstock) و نیواگ (Newegg) گرفته تا مغازه‌های کوچک محلی، کافه‌ها و رستوران‌ها، وجود دارند که چه بصورت آنلاین و چه آفلاین، ارزهای دیجیتال مختلفی از جمله بیت کوین را به عنوان ابزاری برای پرداخت قبول می‌کنند.
شما می‌توانید از بیت کوین برای پرداخت هزینه هتل‌ها، خرید بلیط هواپیما، خرید جواهرات، بلیط کنسرت، قطعات کامپیوتر و یا حتی دریافت مدرک دانشگاهی، استفاه کنید. ارزهای دیجیتالی دیگری مانند لایت‌کوین (Litecoin)، ریپل (Ripple)، اتریوم (Ethereum) و… هم وجود دارند که هنوز به انداز بیت کوین پذیرفته شده نیستند.
با اقدام اپل مبنی بر اضافه کردن حداقل ۱۰ ارز مختلف در اپ استور (App Store)، به عنوان روشی مناسب برای پرداخت، می‌توان فهمید که شرایط در رابطه با کاربرد ارزهای دیجیتال تا چه اندازه تغییر کرده است. البته کاربران پول‌های مجازی دیگر، این امکان را دارند که ارزهای خود را با بیت کوین مبادله کنند. علاوه بر این، وب‌سایت‌های فروش گیفت کارت (Gift Card) مانند گیفت آف (Gift Off) نیز وجود دارند که حدود ۲۰ پول مجازی مختلف را می‌پذیرند. شما از طریق گیفت کارت‌ها، در اصل می‌توانید هر چیزی را با ارزهای رمزنگاری شده خریداری کنید. سرانجام، بازارهایی مانند بیتی‌فای (Bitify) و اوپن بازار (OpenBazaar) نیز وجود دارند که فقط ارزهای دیجیتال را قبول می‌کنند.
۲٫ سرمایه گذاری
بسیاری از مردم بر این باورند که در حال حاضر ارزهای دیجیتال، بهترین فرصت برای سرمایه‌گذاری هستند. در واقع روایات زیادی در مورد میلیونر شدن برخی از افراد از طریق سرمایه‌گذاری در بیت کوین وجود دارد. بیت کوین برجسته‌ترین ارز دیجیتال تا به امروز است. بد نیست بدانید که تا همین چند سال پیش، هر بیت کوین زیر ۱۰۰ دلار ارزش داشت. اما این ارز دیجیتال پیشرو، تنها طی مدت کوتاهی رشد کرد. در اواخر سال ۲۰۱۷ ، قیمت هر بیت کوین نزدیک به ۲۰ هزار دلار بود. در حال حاضر و در زمان نگارش این مقاله، پادشاه ارزهای دیجیتال، در قیمتی بالاتر از ۱۱۰۰۰ دلار معامله میشود.
اتریوم (Ethereum) نیز که دومین ارز دیجیتال با ارزش در بازار است، سریعترین نرخ رشد را بعد از بیت کوین داشته است. در حال حاضر هر اتریوم در حدود ۴۰۰ دلار ارزش دارد و بسیاری از علاقمندان بازار رمزارزها، آینده بسیار درخشانی برای این رمزارز متصور هستند.
با این وجود بد نیست بدانید که ارزهای دیجیتال، جزو سرمایه‌گذاری‌های پرخطر محسوب می‌شوند. چون ارزش بازار آنها، مانند سایر دارایی‌ها در نوسان است. علاوه بر این، می‌توان گفت قوانین مشخص و شفافی در خصوص ارزهای دیجیتال وجود ندارد، بنابراین همیشه این خطر وجود دارد که آنها در برخی از حوزه‌های قضایی غیرقانونی اعلام شوند.
همچنین برای هر یک از صرافی‌ها، خطر بالقوه هک شدن وجود دارد. اگر تصمیم به سرمایه‌گذاری در پول‌های مجازی دارید، بدیهی است که بیت کوین هنوز هم بهترین گزینه است. با این حال بد نیست بدانید که سهم آن در سال ۲۰۱۷ در بازار کریپتو، از ۹۰^ به ۶۵% رسیده است.
همچنین پس از خرید ارزدیجیتال خود، باید به دنبال راهی برای ذخیره آن باشید. کلیه صرافی‌ها به مشتریان خود، خدمات کیف پول ارائه می‌دهند. اما، اگرچه به نظر می‌رسد این روش برای ذخیره ارزهای دیجیتال مناسب باشد، اما پیشنها می‌کنیم که اگر دارایی خود را در یک کیف‌پول آفلاین در هارد دیسک خود ذخیره کنید و یا حتی می‌توانید ارزهای خود را در یک کیف‌پول سخت‌افزاری نگهداری کنید. این مطمئن‌ترین روش برای ذخیره ارزهای شماست و باعث میشود کنترل کاملی بر دارایی‌های خود داشته باشید. شما به عنوان یک سرمایه‌گذار، مانند هر سرمایه گذاری دیگری، باید به ارزش بازار ارزهای دیجیتال و هرگونه اخبار مربوط به آنها، توجه جدی داشته باشید. کوین مارکت کپ (Coinmarketcap) یکی از منابع مهم برای ردیابی قیمت، حجم معاملات، گردش و ارزش بازار اکثر ارزهای دیجیتال موجود است.
بسته به کشوری که در آن زندگی می‌کنید، ممکن است لازم باشد پس از سود یا زیان سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال، آن را در گزارش مالیات خود نیز وارد کنید. قوانین مالیاتی مربوط به ارزهای رمزنگاری شده، در هر کشوری متفاوت با کشورهای دیگر است. در ایالات متحده، بنابر حکم سرویس درآمد داخلی، مالیات بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال به عنوان مالکیت و نه ارز، تعیین میشود. برای سرمایه‌گذاران، این بدان معنی است که مالیات سود و زیان بلندمدت حساب شده در معاملات رمزنگاری شده، با نرخ سود قابل قبول سرمایه هر سرمایه گذار که حداکثر ۱۵% است، تعیین میشود.
در کشور ما ایران نیز قوانین روشنی برای صرافان و سرمایه گذاران این حوزه تعیین نشده است و بنابر آیین نامه منتشر شده از سوی بانک مرکزی، ریسک ورود به این حوزه بر عهده اشخاص بوده و دولت مسئولیتی برای جبران زیان سرمایه گذاران نخواهد داشت.
استخراج ارز دیجیتال
ماینرها، مهمترین بخش شبکه رمزنگاری هستند. گفتنی است که استخراج یا به اصطلاح ماینینگ، مانند مبادله، یک نوع سرمایه‌گذاری است. در اصل، ماینرها از قدرت محاسباتی خود برای حل معماهای پیچیده ریاضی استفاده می‌کنند، که این امر برای تأیید تراکنشات و ثبت آنها در یک دفتر کل توزیع شده به نام بلاکچین ضروری است.
یکی از نکات جالب در زمینه استخراج این است که میزان سختی استخراج (difficulty) به طور مداوم در حال افزایش است. این به این دلیل است که هرچه یک ارز دیجیتال خاص، محبوبیت بیشتری پیدا کند، ماینرهای بیشتری سعی در استخراج آن می‌کنند و به همین ترتیب روند کار دشوارتر میشود.
بسیاری از افراد، از طریق استخراج بیت کوین، به ثروت زیادی دست پیدا کرده‌اند. شاید در آینده بتوانید تنها با یک کامپیوتر یا حتی یک لپ تاپ شخصی قدرتمند، سود خوبی از استخراج کسب کنید. اما در حال حاضر، استخراج بیت کوین، تنها با استفاده از سخت افزارهای استخراج با درجه صنعتی، می‌تواند سودآور باشد. البته اگر قصد ماینینگ با ماشین‌های ماینر صنعتی را دارید، باید آخر هر ماه منتظر قبضهای برق سرسام آوری باشید.
در حال حاضر، گفته میشود استخراج ارزهایی همچون لایت‌کوین، دوج کوین (Dogecoin) و چند رمزارز دیگر، مقرون به صرفه‌تر بوده و به همین دلیل بهترین گزینه برای سرمایه‌گذاران مبتدی محسوب می‌شوند.
ماینرها چگونه سود می‌کنند؟
یک ماینر، هرچه قدرت محاسباتی بیشتری داشته باشد، شانس بیشتری برای حل معادلات پیچیده ریاضی دارد. هنگامی که یک ماینر، موفق به حل معاملات شود، علاوه بر کارمزد معاملاتی، پاداش نیز دریافت می‌کند. به همین ترتیب، هرچه یک پول مجازی بیشتر مورد توجه باشد، استخراج آن نیز سخت‌تر میشود و به تبع آن، میزان ارزهای پرداخت شده به عنوان پاداش نیز کاهش می‌یابد.
به عنوان مثال، هنگامی که بیت کوین برای اولین بار خلق شد، پاداش استخراج موفقیت‌آمیز هر بلاک برابر با ۵۰ بیت کوین بود. اما با گذشت زمان، طی آخرین رویداد هاوینگ، این میزان به ۶.۲۵ بیت کوین رسید. این به این دلیل است که این شبکه به گونه‌ای طراحی شده که فقط در کل، ۲۱ میلیون بیت کوین در گردش وجود دارد. این درحالی است که تا کنون حدود ۱۸٫۵ میلیون بیت کوین استخراج شده و چیزی کمتر از ۳ میلیون دیگر باقی مانده است. همه اینها، عواملی هستند که ماینینگ این ارزدیجیتال مشهور را به یک فرآیند رقابتی تبدیل می‌کنند.
معروف ترین ارزهای دیجیتال
بیت کوین (Bitcoin): اولین و مشهورترین پول مجازی است که محبوبیت زیادی میان اعضای جامعه رمزنگاری دارد.
اتریوم (Ethereum): یک ارز قابل برنامه‌ریزی است که به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد برنامه‌ها و فناوری‌های مختلف غیرمتمرکز را بر روی شبکه این رمزارز ایجاد کنند.
ریپل (Ripple): برخلاف بیشتر ارزهای رمزنگاری شده، از یک بلاکچین برای دستیابی به اجماع گسترده در شبکه برای تایید تراکنشات استفاده نمی‌کند. در عوض، یک فرآیند اجماع تکرار شونده دارد که باعث میشود بسیار سریعتر از بیت کوین باشد اما در عین حال همین امر باعث میشود که در مقابل حملات هکرها، آسیب پذیرتر باشد.
بیت کوین کش (Bitcoin Cash): یک انشعاب یا فورک از بیت کوین است که توسط بزرگترین شرکت استخراج بیت کوین و تولید کننده تراشه‌های ماینینگ پشتیبانی میشود.
نم (NEM): برخلاف بسیاری از ارزهای رمزنگاری شده دیگر که از الگوریتم اثبات کار (Proof of Work) استفاده می‌کنند، نم از الگوریتم Proof of Importance یا POI استفاده می‌کند. الگوریتمی که طی آن کاربران می‌بایست مقادیر مشخصی ارز در اختیار داشته باشند تا بتوانند ارزهای جدیدی بدست آورند. این امر کاربران را ترغیب می‌کند تا وجوه خود را خرج کنند و تراکنش‌ها را ردیابی کنند تا مشخص شود یک کاربر خاص تا چه اندازه برای شبکه نم مهم است.